১৭৫৭ চনত ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ ৰবাৰ্ট ক্লাইভৰ নেতৃত্বত তুলনামূলকভাৱে সৰু ভাৰাতীয়া সৈন্যৰ দলৰ হাতত পালাছেৰ যুদ্ধত নৱাব চিৰাজুদ দৌলাৰ বিশাল বাহিনীৰ পৰাজয়ে ভাৰতত ব্ৰিটিছ শাসনৰ ভেটি স্থাপন কৰে।
১৭৬৫ চনত, মোঘলসকলে আনুষ্ঠানিকভাৱে বংগ আৰু ইয়াৰ কাষৰীয়া অঞ্চলৰ প্ৰশাসনৰ দায়িত্ব ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীক হস্তান্তৰ কৰে। ফলস্বৰূপে, পিছলৈ গোৱালপাৰা জিলা (কেন্দ্ৰীয় কোচ ৰাজ্যৰ অংশ) আৰু প্ৰায় সমগ্ৰ চিলেট নামেৰে জনাজাত হোৱাৰ মুখ্য অংশটো ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীলৈ স্থানান্তৰিত কৰা হৈছিল। অসমৰ এই অংশবোৰ ব্ৰিটিছ শাসকৰ হাতত যোৱা যিকোনো অঞ্চলৰ ভিতৰত আটাইতকৈ পুৰণি আছিল।
ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে এনেদৰে বেংগলৰ সৈতে নিজকে আধাৰ হিচাপে দৃঢ়ভাৱে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল আৰু মুখ্যতঃ আইন-শৃংখলা, ৰাজহ আৰু ন্যায়িক ক্ষেত্ৰত প্ৰশাসন আৰম্ভ কৰিছিল।
অসম প্ৰপাৰ অৰ্থাৎ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকা টো বড়ো ৰজা গৌৰীনাথ সিঙৰ (১৭৬৯-৮০) কাৰ্যকালত ব্ৰিটিছ ৰজাৰ সংস্পৰ্শলৈ আহিছিল যেতিয়া তেওঁ মোৱামৰীয়াসকলৰ বিদ্ৰোহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ সামৰিক সহায় বিচাৰিছিল। লৰ্ড কৰ্ণৱালিছ, তেতিয়াৰ গভৰ্ণৰ জেনেৰেলে ছেপ্টেম্বৰ, 1792 ত কেপ্টেইন ৱেলছক পঠিয়াইছিল। কোম্পানীৰ বাহিনী 8 নৱেম্বৰ, 1792 তাৰিখে গোৱালপাৰাত উপস্থিত হৈছিল আৰু 1792 চনৰ 24 নৱেম্বৰলৈ কেপ্টেইন ৱেলছ আৰু তেওঁৰ লোকসকল গুৱাহাটীত উপস্থিত হৈছিল আৰু বিশেষ সমস্যা নোহোৱাকৈ পুনৰুদ্ধাৰ কৰা শৃংখলা। কেপ্টেইন ৱেলছ আৰু তেওঁৰ দলে ১৭৯২-১৭৯৪ চনত ৰংপুৰলৈকে উজনি অসমত মোৱামৰীয়াসকলৰ দ্বাৰা দীঘলীয়া বিদ্ৰোহকে ধৰি কেইবাটাও বিশৃঙ্খলা দূৰ কৰিবলৈ তেওঁলোকৰ ভাল কাম অব্যাহত ৰাখিছিল। কেপ্টেইন ৱেলছে ১৭৯৪ চনৰ মাজভাগত অসম ত্যাগ কৰিছিল।
অতি সোনকালেই ব্ৰিটিছ শাসনৰ দ্ৰুত সম্প্ৰসাৰণ আৰু তীব্ৰ একত্ৰীকৰণৰ এক সময় সংঘটিত হয়, আংশিকভাৱে দিল্লীত মোঘাল সাম্ৰাজ্যৰ পতন আৰু পতনৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা শূন্যতাৰ বাবে আৰু সৰু ভাৰতীয় ৰাজকুমাৰ, নৱাব আৰু শাসকসকলক ক্ৰমান্বয়ে দুৰ্বল কৰাৰ বাবে; আৰু আংশিকভাৱে ব্ৰিটিছসকলৰ সাম্ৰাজ্যবাদী ডিজাইন আৰু বাণিজ্যিক উদ্দেশ্যৰ বাবে।
ইয়াৰ মাজতে, ১৮২৬ চনৰ ২৪ ফেব্ৰুৱাৰীত ব্ৰিটিছ আৰু বাৰ্মাৰ মাজত ইয়াণ্ডাবোৰ চুক্তিয়ে বাৰ্মিজ ভুল অভিযানৰ সমাপ্তি ঘটায় আৰু অসমত ব্ৰিটিছ শাসনৰ আনুষ্ঠানিক আৰম্ভণি সঠিকভাৱে আৰম্ভ হয়। ব্ৰিটিছে ১৮৩০ চনত কাছাৰ অঞ্চল অধিগ্ৰহণ কৰিছিল আৰু ইয়াক ১৮৩২ চনত ব্ৰিটিছ প্ৰশাসনৰ অধীনলৈ অনা হৈছিল। ১৮২২ চনত উত্তৰ-পূব ৰংপুৰৰ পৰা এটা পৃথক গোৱালপাৰা জিলা বেঁকা কৰা হৈছিল। ইয়াণ্ডাবোৰ চুক্তিৰ পিছত কামৰূপ, দৰং আৰু নগাঁওৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকা জিলাসমূহ পোনপটীয়া ব্ৰিটিছ নিয়ন্ত্ৰণলৈ অনা হৈছিল আনহাতে ১৮৩৯ চনত চিবসাগৰ আৰু লখিমপুৰ জিলাআনুষ্ঠানিকভাৱে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল; ১৮৪২ চনত চাদিয়া আৰু মাটাক ট্ৰেক্ট যোগ কৰা হৈছিল। অসমত ব্ৰিটিছ শাসনৰ একত্ৰীকৰণ ১৮৭৪ চনত সম্পূৰ্ণ হ'ব বুলি ক'ব পাৰি।
ইয়াণ্ডাবো চুক্তিৰ (১৮২৬) পৰা অসম প্ৰদেশ গঠনলৈকে (১৮৭৪) সময়ছোৱাত ৰাজহ প্ৰশাসন আৰু চাহ উদ্যোগৰ ক্ষেত্ৰত গভীৰ বিকাশ, বিভিন্ন আইনী ব্যৱস্থা আৰু ৰাজহ আইন আৰু নিয়মাৱলী প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল যিবোৰে দীৰ্ঘদিন ধৰি ৰাজ্য প্ৰশাসনক প্ৰভাৱিত কৰিব লাগিছিল।
১৮৭৪ চনৰ ৬ ফেব্ৰুৱাৰীৰ ঘোষণাৰ দ্বাৰা অসমক মুখ্য আয়ুক্তপদলৈ সংবিধান কৰাটো অসম প্ৰশাসনৰ ইতিহাসত এক যুগান্তকাৰী বিকাশ আছিল। যেতিয়া কৰ্ণেল আৰ.এইচ.কিটিঙে ফেব্ৰুৱাৰী, 1874 তাৰিখে গুৱাহাটীত মুখ্য আয়ুক্তপদৰ কাৰ্যভাৰ গ্ৰহণ কৰিছিল, তেতিয়া তেওঁৰ সচিবালয়ত মাত্ৰ এজন সচিব আছিল যাৰ তিনিটা মুখ্য বিভাগ আছিল; দুটা সহায়ক বিভাগৰ সৈতে সাধাৰণ, ন্যায়িক আৰু ৰাজহ, নেটিভ আৰু ৰেকৰ্ড।
মূল তিনিটা বিভাগৰ ভিতৰত এটা বিভাগ হয় ৰাজহ বিভাগ, যিয়ে বিভিন্ন বিভাগ যেনে বন, ইমিগ্ৰেচন আৰু শ্ৰম, বিত্ত, বাণিজ্য, অৰ্থনৈতিক সামগ্ৰী যেনে ৰেচম, নীল আৰু চাহ, আবকাৰী আৰু পঞ্জীয়ন, জৰীপ আৰু নিষ্পত্তি, কৃষি, পশু চিকিৎসা, জলসিঞ্চন আৰু খালৰ, সমবায় ঋণ, মীন পালন, ওজন আৰু ব্যৱস্থা, পুৰাতত্ত্ব আৰু সংগ্ৰহালয়, ৱাৰ্ড, খনি আৰু খনিজ আদালত, দুৰ্ভিক্ষ আৰু বান সাহায্য, ঋণ মীমাংসা বোৰ্ডৰ ইত্যাদি দৰে সৈতে সঁচাকৈয়ে বহুমুখী লেনদেন কৰে । পিছলৈ আন শাৰীত বিভাগবোৰ মূল ৰাজহ বিভাগৰ পৰা পৃথক কৰা হৈছিল। ত্ৰিশৰ দশকৰ শেষৰ ফালৰ পৰা, ৰাজহ বিভাগক দুটা পৃথক শাখাত বিভক্ত কৰা হৈছিল, যেনে - ৰাজহ সাধাৰণ আৰু ৰাজহ নিষ্পত্তি। 1947 চনৰ পিছত, ভাল মনোযোগৰ বাবে ৰাজহ বিভাগত এটা পৃথক শাখা ৰখাৰ বাবে কেইবাটাও ভূমি সংস্কাৰ ব্যৱস্থা প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল। 1956 চনত, ৰাজহ বিভাগক চাৰিটা মুখ্য শাখাত পুনৰ গোট কৰা হৈছিল যেনে - ৰাজহ সাধাৰণ, ৰাজহ নিষ্পত্তি, ভূমি ৰাজহ আৰু ভূমি অধিগ্ৰহণ শাখা আৰু ভূমি সংস্কাৰ শাখা। পিছত পঞ্জীয়ন আৰু সাহায্য আৰু পুনৰ্সংস্থাপন শাখাসমূহ ইয়াত যোগ দিয়া হৈছিল। 2007 চনত, ৰাজহ বিভাগক ৰাজহ আৰু দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা বিভাগ হিচাপে নামাকৰণ কৰা হয়। অতি শেহতীয়াকৈ, 2016 চনত, ই-গভৰ্ণেন্স আৰু আধুনিকীকৰণৰ প্ৰচেষ্টাৰ ক্ষেত্ৰত বিভাগটোৰ মসৃণ কাৰ্যকৰীকৰণৰ বাবে কিছুমান নতুন শাখা সৃষ্টি কৰা হৈছে; ই-গভৰ্ণেন্স শাখা, মানৱ সম্পদ উন্নয়ন শাখা, প্ৰক্ৰিয়া পুনৰ-অভিযান্ত্ৰিক শাখা, নাগৰিক ব্যস্ততা শাখা, দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা শাখা, পৰিকল্পনা আৰু বিত্তীয় শাখা, ব্যৱস্থাপনা শাখা, সমন্বয় শাখা, ডিজিটেল ইণ্ডিয়া ভূমি ৰেকৰ্ড আধুনিকীকৰণ শাখা ইত্যাদি।